© Utrechts Nieuwsblad/Dagblad Rivierenland
zaterdag 27 september 2003

Culemborger Jan Bijma drijvende kracht achter zwaarste toertocht ter wereld

De verslaving van fietsen over cols

De Honderd Cols Tocht staat te boek als de zwaarste fietstocht ter wereld. Bij de start ervan (in 1979) werd betwijfeld of meer dan honderd fietsers in staat zouden zijn deze loodzware tocht te volbrengen. Binnenkort wordt de tweehonderdste aan de finish verwacht. Culemborger Jan Bijma, de drijvende kracht achter de organisatie van de tocht, legt uit waarom hij hem voor de vijfde maal rijdt .

Door Hans van Ommeren

ijn leed hij. Op de Puy Mary. Op de Marie Blanque, de Mont Ventoux, de Madeleine, de Clergeon en de Grand Colombier. Maar ook op de Grand Ballon in de Vogezen. Pijn vanwege de kou, vanwege de hitte. Pijn door sneeuwstormen, door een striemende wind. Pijn doordat een auto plotseling zijn pad kruiste terwijl hij aan het afdalen was.

Alle ontberingen van de afgelopen twintig jaar hebben Jan Bijma niet kunnen ontmoedigen. Een dezer dagen is hij voor de zoveelste maal naar Frankrijk vertrokken. Officieel voor een vakantie, maar niet toevallig strijkt hij neer in de buurt van de Mont Ventoux. Want daar is hij in het voorjaar blijven steken op het traject van de Honderd Cols Tocht, een marathonevenement dat gerust de ultieme uitdaging genoemd mag worden van de toerfietser. Vierduizend kilometer door Frankrijk over meer dan honderd bergen, klimmen en dalen in de Vogezen, Centraal Massief, Pyreneeën, Cevennes, Provence, Alpen en Jura.

De 53-jarige Culemborger is de drijvende kracht achter deze monstertocht, die geldt als de zwaarste ter wereld. Maar ook als de mooiste, althans volgens degenen die hem hebben volbracht. Dat zijn er niet veel. Werd onlangs de duizendste deelnemer begroet, nog geen vijfde van hen heeft hem ook daadwerkelijk gereden. "Ik heb het vermoeden dat menigeen er niet eens aan begint als ze het aanmeldingspakket thuis krijgen." zegt Bijma.

inds 1983 is hij de spil van de organisatie. Enkele jaren daarvoor, in 1979 om precies te zijn, werd de Honderd Cols Tocht voor het eerst uitgezet door de toenmalige Nederlandse Rijwiel Toer Unie. Toen kort daarop de NRTU besloot te stoppen met het organiseren van buitenlandse evenementen, nam de Utrechtse toerclub RTC De Domstad de tocht onder zijn hoede.

De oorspronkelijke route is enkele malen ingrijpend gewijzigd. Zwaardere cols zijn in het parkoers opgenomen. Voor drukke wegen is gezocht naar een alternatief. “We zoeken mooie, rustige wegen, zonder dat je alleen maar in de rimboe fietst. Bewust komen we ook in de bewoonde wereld, zodat je in de gelegenheid bent een kapot onderdeel vervangen."

Inmiddels is het werk Bijma langzaam boven het hoofd gegroeid Dankzij de ontwikkeling van internet hebben ook toerfietsers in het buitenland de tocht ontdekt. "Belgen natuurlijk, maar ook Fransen, Canadezen, Amerikanen reageren heel enthousiast." Een stichting gaat zich nu met de organisatie belasten.

De Honderd Cols is geen race tegen de klok, benadrukt Bijma, "Het is geen wedstrijd, iedere deelnemer levert een even grote prestatie, We willen ook waken voor recordpogingen. Er zijn er die de hele tocht binnen de twintig dagen hebben afgelegd, maar in hoeveel dagen precies vertel ik niet, Al doe je er tien jaar over, de prestatie is er niet minder om."

elf begon hij in 2000 aan zijn vijfde ronde. Door ziekte moest hij vroegtijdig naar huis. In 2002 vervolgde hij zijn weg. Tot een automobilist het portier vlak voor zijn neus opengooide. "Zelf mankeerde ik niks, een paar schaafwondjes ofzo, maar de fiets was total loss."

Dit jaar pakte hij in juni de draad weer op om voor de derde keer met tegenslag geconfronteerd te worden. Nu was de hitte spelbreker. "'s Ochtends om half acht was het al 28 graden. Dan is het gekkenwerk om de Mont Ventoux proberen te beklimmen." Tot het laatste moment had de projectleider bij het KNMI getwijfeld. Het hart bracht de ratio aan het wankelen. "Als je het Rhônedal uitkomt is het aan de overkant van de brug rechtdoor naar het station van Orange en rechtsaf de Ventoux op. Op de brug kon ik nog geen beslissing nemen." Hij reed rechtdoor.

vergezichten, dat fantastische, afwisselende landschap. Daar word je helemaal stil van."

Ongetwijfeld speelde mee zijn eerste ervaring met de Ventoux op 12 juli 1981. Als hij 's middags bij een temperatuur van ruim dertig graden de Kale Berg beklimt, krijgt hij het op een gegeven moment ontzettend benauwd en moet van de fiets. Nergens schaduw, nergens verkoeling. De zon schroeit, de steenwoestijn oogt meer verlaten dan ooit. Na bijna drie uur over zinderend asfalt bereikt hij de top.

De Ventoux, oftewel de Reus van de Provence. Volgens een indexering gebaseerd op de lengte en het hoogteverschil, is het de lastigste van alle honderd cols. “Eigenlijk valt niet aan te geven wat de zwaarste berg is. Zoiets is subjectief, hangt af van de omstandigheden die dag. Is het extreem warm of koud, heb je er al veel kilometers op zitten voordat de klim begint.”

Maar gevoelsmatig kan hij zich wel verenigen met de uitkomst. “Alle keren dat ik de Ventoux beklom dacht ik: dit doe ik nooit meer. Je bent continu bezig met klimmen, geen moment krijg je de gelegenheid om even bij te komen. Plus dat het er vaak erg warm is en altijd waait.

Ik kwam eens iemand tegen, een Nederlander, die twee kilometer onder de top bij het monument van Tommy Simpson tegen een muurtje was gaan zitten. Hij durfde niet verder te dalen vanwege de sterke wind. Een dag eerder waren er twee verongelukt. Gewoon van de berg afgewaaid."

Jan Bijma is nooit wielrenner geweest in de betekenis van wedstrijdsporter. Wel werd hij al op jonge leeftijd gegrepen door de fiets. Lachend: "Ik weet nog dat ik een brief heb geschreven aan Gazelle. Of ze me niet konden helpen bij een fietstocht naar Teheran."

Afzien is het sleutelwoord voor de deelnemer aan de Honderd Cols Tocht. En dan gaat het niet alleen om de weg omhoog. Jan Bijma viel in de Alpen, op de Croix de Fer, in een ravijn. Het was een steile afdaling, met rotsachtig terrein. "Er kwam een camper omhoog, de bestuurder durfde niet langs het randje en reed links. Ik moest uitwijken en kon de bocht niet meer houden. Hup, over de rand en naar beneden rollen."
"Toen heb ik alle geluk van de wereld gehad. Er liep toevallig een weggetje omdat er een boerderij stond. Anders was ik helemaal naar beneden gevallen. Ik had overal pijn, was mijn oriëntatievermogen kwijt. Na een tijdje ging het weer een beetje en wat bleek, ik had helemaal niks. Alleen een paar ribben gekneusd. En van de fiets was alleen het stuur verdraaid."

igenlijk is het een wonder dat hij nog nooit in het ziekenhuis is beland. In een andere afdaling reed hij tegen een auto op, die achter een boerderij vandaan kwam. “Er zat een oude mevrouw achter het stuur. Ze stak ineens over. Was ze nou maar doorgereden. maar nee, ze bleef midden op de weg staan. Ik kon geen kant op. Er was wat beschadigd, maar het viel reuze mee. Ik ben gewoon doorgefietst, heb niet eens het adres opgenomen”. Eénmaal is Bijma echt aan de dood ontsnapt, is zijn overtuiging. Hij was weer aan het dalen toen een bus voor hem opdook. "De chauffeur zag me en stuurde meteen naar rechts, maar het achterstuk gaat dan juist naar links. Ik dacht, dit is het dan. Er was geen enkel gaatje tussen de bus en het muurtje. En het was daar echt steil naar beneden. Maar op de een of andere manier ging het net goed. Hij gaf nog wat meer gas, ik remde als een gek. Ik ben daarna wel even op dat muurtje gaan zitten."

lle gevaren ten spijt blijft de aantrekingskracht van die extreme tocht overheersen. "Al die schitterende vergezichten, dat fantastische, afwisselende landschap. Daar word je helemaal stil van. Op de fiets is het niet te vergelijken met in de auto."
"Je bent je zo bewust van het hooggebergte, voelt je opgenomen in de natuur. En dan is er natuurlijk die voldoening als je eenmaal boven bent, je het helemaal op eigen kracht gehaald hebt. Dat gevoel is met geen pen te beschrijven. Het is puur verslavend."

Bergtocht zwaarder dan Tour

Een paar cijfers van de Honderd Cols Tocht:

het totale hoogteverschil van de 4000 kilometer lange route bedraagt bijna zestig kilometer. De Tour de France die ongeveer dezelfde lengte heeft kent doorgaans een hoogtverschil van 20, 25 kilometer. De Honderd Cols is twintig keer Luik-Bastenaken-Luik, maar dan zwaarder. In de Honderd Cols blijven de hellingen niet beperkt tot 5 kilometer en een hoogte van 500 meter. De Marie Blanque in de Pyreneeën bijvoorbeeld is over 5 kilometer net zo steil als de Redoute over een kilometer.

Een opvallende naam die ontbreekt is de Alpe d'Huez, de lieveling van Tourminnend Nederland. Jan Bijma: "Er is geen sprake van een doorgaande weg bij de Alpe d'Huez. Bovendien is het, met die brede weg, helemaal niet zo'n lastige berg."

Start en finish van de aanbevolen route zijn in Saverne in het noordoosten van Frankrijk, ten noordwesten van Straatsburg. Iedereen is echter vrij ergens anders te beginnen en een andere volgorde aan te houden, zolang het hele traject maar wordt afgelegd. Om dat te kunnen aantonen moet er in tal van plaatsen een stempel gehaald worden. Bijma: "Natuurlijk kan er gefraudeerd worden, kun je met de auto omhoog. Maar dan bedrieg je toch in de eerste plaats jezelf?"